သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းယႃႈယႃ statin ဢၼ်ၸၢင်ႈလူတ်ႉလူင်းလႆႈၶေႃႇလႅတ်ႉသထရေႃးၼၼ်ႉ ၵႂၢင်ႈၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၶႂၢင်ၸိုင် တၢင်းပဵၼ်ၵဵဝ်ႇၵပ်း ႁူဝ်ၸႂ်လႄႈ တၢင်းပဵၼ်မူၵ်ႇလိူတ်ႈတႅၵ်ႇ တေၸၢင်ႈယွမ်းလူင်းလႆႈတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈ။

ပေႃးဢဝ်လွင်ႈထတ်းသၢင်လဵပ်ႈႁဵၼ်းၵူၼ်းပဵၼ် 175,000 ၵေႃႉ ၵႃႈတီႈ Lancet ၼၼ်ႉဝႃႈၸိုင် တေႃႈၼင်ႇၵူၼ်းဢၼ်ဢမ်ႇမီးတၢင်းပဵၼ်ႁႅင်းၵႃႈႁိုဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၶၢမ်ႇၽွၼ်းလီ ယႃႈယႃဢၼ်ၼႆႉတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉတီႈ Oxford ၶဝ်ဝႃႈ တီႈဢၼ်ၵူၼ်းဢမ်ႇမီးတၢင်းပဵၼ်သင်ၵေႃႈ NHS လီဢဝ်ယႃႈယႃဢၼ်ၼႆႉ ပၼ်ၵိၼ်သုင်းၼႆ။ မူႇၸုမ်းတူၺ်းလွမ်ယႃႈယႃ ၶွင် NHS ဢၼ်ပဵၼ် NICE ၼၼ်ႉတႄႉ တိုၵ်ႉပႂ်ႉတူၺ်း ၶေႃႈသၢၵ်ႈသေႇမၼ်းထႅင်ႈယူႇ။

ၵူၺ်းၵႃႈ ယႃႈယႃ statin ၼႆႉ ၸၢင်ႈမီးလႆႈၽွၼ်းႁၢႆႉ ဢၼ်ၵဵဝ်ႇၵပ်းတၢင်းပဵၼ်ပွတ်ႇၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။

 သင်ၶေႃႊလႅတ်ႉသထရေႃးသုင်ၸိုင် ၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈမူၵ်ႇလိူတ်ႈတၼ်သေ
တေၸၢင်ႈလႆႈတၢင်းပဵၼ်မၢၵ်ႇႁူဝ်ၸႂ်လႄႈ တၢင်းပဵၼ်မူၵ်ႇလိူတ်ႈတႅၵ်ႇ

ၼမ်ႉၶူင်း

လွင်ႈလႆႈၽႃႇတွင့်သေၵိူတ်ႇလုၵ်ႈၼႆ့ ၸွင်ႇမီးလွင်ႈၵွင်ႉၵၢႆႇၵၼ်တင်း တၢင်းပဵၼ်ပီးလူၼ်ႉ

ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉတီႈမိူင်း ဢမေႇရိၵၶဝ်ၶူၼ်ႉႁၼ်ဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸိူဝ်းၵိူတ်ႇမႃးလူၺ်ႈၵၢၼ်ၽႃႇတွင်ႉၼႆႉ ၸၢင်းမီးတၢင်းပဵၼ်ပီးလူၼ်ႉ လိူဝ်သေလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸိူဝ်းၵိူတ်ႇမႃးတၢင်းထမ်းမတႃး သွင်ပုၼ်ႈ ၼႆယဝ်ႉ။

ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶဝ်ဝႃႈ လွင်ႈၵိူတ်ႇလုၵ်ႈလူၺ်ႈ ၵၢၼ်ၽႃႇတွင်ႉၼႆႉ မိူဝ်ႈတိုၵ်ႉၽႃႇတတ်းယူႇၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈၵႂႃႇတုမ်ႉတိူဝ်ႉၿႅၵ်ႉထီးရီႈယိူဝ်းၼႂ်းႁူင်းၶဝ်ႈသေ ၸၢင်ႈပိၼ်ႇပႅင်ႈပႅတ်ႈလွၵ်းလၢႆးဢႃးႁၢၼ်ယၢႆႈၼႂ်းႁူင်းၶဝ်ႈၼႆယဝ်ႉ။

ၵၢၼ်လဵပ်ႈႁဵၼ်းဢၼ်ၼႆႉ ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶဝ် လဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်း မႄႈလုၵ်ႈ 1,255 ၵူႈ တင်ႈတႄႇမိူဝ်ႈပီ 1999 တေႃႇထိုင် 2002 ယဝ်ႉ။

မႄႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉၼႆႉ ၶဝ်မႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸွမ်းၵၢၼ်လဵပ်ႈႁဵၼ်းဢၼ်ၼႆႉ ၸဵမ်ႈမိူဝ်ႈၶဝ်ပႆႇပႃႈမီးသၼ်ႇထေႇ 22 ဝူင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶဝ် တႅၵ်ႈတူၺ်းလႄႈ ၸင်ႈတူၺ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ် ဢၼ်ၸင်ႇႁႃၵိူတ်ႇမႃးၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ပေႃးလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ် ဢႃႇယုတဵမ်သၢမ်ၶူပ်ႇမႃးၼႆ ၶိုၼ်းမႃးတႅၵ်ႈတူၺ်းလႄႈ ၸင်ႈတူၺ်းထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈယဝ်ႉ။



တၢင်းပဵၼ်ပီးလူၼ့်

ၼႂ်းၵႃႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼႆႉ သီႇၵေႃႉၼိုင်ႈၵေႃႉ ၵိူတ်ႇမႃးလူၺ်ႈၵၢၼ်ၽႃႇတွင်ႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၸိူဝ်းၼၼ်ႉသမ်ႉ ၵိူတ်ႇမႃးလူၺ်ႈတၢင်းဢင်ႇၵႃႇမႄႈယဝ်ႉ။

လွင်ႈဝႃႈ ၼိူဝ်ႉတူဝ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ၊ တၢင်းၼႃၽိဝ်ၼင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ လႄႈ လွၵ်းလၢႆးလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵိူတ်ႇၼႆႉ မီးလွင်ႈၵွင်ႉၵၢႆႇၵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼႆၼၼ်ႉ ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶဝ် ႁႃႁၼ်ၶေႃႈမၼ်းယူႇယဝ်ႉ။

လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶဝ်ယင်းဝႃႈ ၵေႃႉပဵၼ်မႄႈ ဢၼ်လႆႈဢဝ်ၵၢၼ်ၽႃႇတွင်ႉသေလဵင်ႉလုၵ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးတိုဝ်ႉတၢင်းၸၢင်ႈပီးလႆႈလိူဝ်သေ ၸိူဝ်းဢၼ်လဵင်ႉလုၵ်ႈလူၺ်ႈတၢင်းဢင်ႇၵႃႇ ၼႆယဝ်ႉ။

ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶဝ် သပ်းလႅင်းၼႄလွင်ႈတၢင်းမၼ်းဝႃႈ ဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ၿႅၵ်ႉထီးရီးယိူဝ်း ဢၼ်လႆႈမႃးမိူဝ်ႈယင်းတိုၵ်ႉၽႃႇတတ်းယူႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ၶဝ်ၶိုၼ်းပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ဝႃႈ မႄႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၸိူဝ်းတေဢဝ်ၵၢၼ်ၽႃႇတွင်ႉသေ ၵိူတ်ႇလုၵ်ႈၼၼ်ႉ လူဝ်ႇလႆႈၾၢင်ႉဝႆႉ တၢင်းပဵၼ်ပီးလူၼ်ႉ ဢၼ်ၸၢင်ႈတေပဵၼ်မႃးလႆႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ ၼႆ။ ၼႂ်းမိူင်းဢင်းၵဵတ်ႈတႄႉ လွၵ်းလၢႆးဢဝ်ၵၢၼ်ၽႃႇတွင်ႉသေ လဵင်ႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉ မီး 23% ယဝ်ႉ။



ပီႈၸၢႆးလူင်

ယႃႈယႃမဵတ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇၽူႈၸၢႆး -

ၵၢၼ်ၶူၼ်ႉထူပ်းသဵၼ်ႈၸိူဝ်ႉၽၼ်း(gene) ဢၼ်တေႁဵတ်းပဵၼ်မႃးလႆႈ ယႃႈယႃႁၢမ်ႈသၼ်ႇထေႇ တွၼ်ႈတႃႇၽူႈၸၢႆး

ဝၢႆးသေ ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶဝ်တီႈဝဵင်း ဢီႇၻိၼ်ႇပရႃႇ (Edinburgh) ၶူၼ်ႉထူပ်းၸီႉၸမ်ႈလႆႈ သဵၼ်ႈၸိူဝ်ႉၽၼ်းလႄႈ လွၵ်ႈလၢႆးၽႄႈတိူၼ်းၸိူဝ်ႉၽၼ်းၼႂ်းတူဝ်ၽူႈၸၢႆးယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈလၢတ်ႈဝႃႈ တေၸၢင်ႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇလႆႈ ယႃႈယႃႁၢမ်ႈသၼ်ႇထေႇ တွၼ်ႈတႃႇၽူႈၸၢႆးၵၼ်ယဝ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။

ၵၢၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉဢၼ်ၼႆႉ ၶဝ်ႁႃႁၼ်သဵၼ်ႈၸိူဝ်ႉၽၼ်း ဢၼ်မီးၼႂ်းတူဝ်ၼူ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ Katnal1 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇႁႂ်ႈၸိူဝ်ႉၽၼ်းၽူႈၸၢႆးယဝ်ႉတူဝ်ႈတဵမ်ထူၼ်ႈၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈဝႃႈ Katnal1 ၼႆႉ လမ်ႇလွင်ႈလိူဝ်သေပိူၼ်ႈသုတ်းၼႆယဝ်ႉ။ ပေႃးၸိူဝ်ႉၼၼ်ႉ ယႃႈယႃ ဢၼ်တေၵႂႃႇယႃႉပႅတ်ႈ Katnal1 ၼၼ်ႉ တေပဵၼ်မႃးလႆႈ ယႃႈယႃႁၢမ်ႈသၼ်ႇထေႇ တွၼ်ႈထႃႇၽူႈၸၢႆးယဝ်ႉ ၼႆ ၽူႈတႅမ်ႈလွင်ႈ A Study in Plos Genetics ၼၼ်ႉ လၢတ်ႈၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။

ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇၽၢႆႇၸိူဝ်ႉၽၼ်းၵူၼ်းၶဝ်ၵေႃႈ လၢတ်ႈဝႃႈ ယႃႇယႃႁၢမ်ႈသၼ်ႇထေႇ တွၼ်ႈတႃႇၽူႈၸၢႆးၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈဢၼ်လူဝ်ႇၼႅၼ်ႇၼႅၼ်ႇၼၼ် ပိူင်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။ လွင်ႈႁၢမ်ႈသၼ်ႇထေႇ တွၼ်ႈတႃႇၽူႈၸၢႆးမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ၵူၺ်းလႆႈပိုင်ႈဢိင်ၼိူဝ်ၶွၼ်ႇၻူမ်းလႄႈ လွင်ႈယႃႉတတ်းပႅတ်ႈ ဢဵၼ်ၸိူဝ်ႉၵူၺ်းယဝ်ႉ။



ၵၢၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉလွင်ႈမၼ်

ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉတီႈ ထႃႇၼပၢႆးယူႇလီလွင်ႈၽႄႈတိူၼ်းၸိူဝ်ႉၽၼ်း တီႈၸၼ်ႉၸွမ်ဢီႇၻိၼ်ႇပရႃႇၼၼ်ႉ ၶဝ်လဵပ်ႈႁဵၼ်းလွင်ႈတၢင်း ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈၽူႈၸၢႆးမၼ်ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။

ၶဝ်ပိၼ်ႇပႅင်ႈတူၺ်းသဵၼ်ႈၸိူဝ်ႉၽၼ်း ဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉဢၼ်ၼိုင်ႈ ၼႂ်းတူဝ်ၼူသေ ႁႃႈတူၺ်းဝႃႈ ဢၼ်လႂ်တေပဵၼ်မၼ်မႃးလႆႈၼႆယဝ်ႉ။ ၶဝ်ႁႃၸွမ်းႁွႆးသဵၼ်ႈၸိူဝ်ႉၽၼ်း ဢၼ်ပိၼ်ႇပႅင်ႈပဵၼ်မၼ်ၵႂႃႇၼၼ်ႉသေ ၵမ်းသုတ်း ၶဝ်ႁႃႁၼ် Katnal1 ယူႇယဝ်ႉ။ မၼ်းၶဝ်ႈပႃးၵၢၼ်ဝၢင်းၽႅၼ်တွၼ်ႈတႃႇထၢတ်ႈပရူဝ်ႇတဵင်း ဢၼ်ပဵၼ်လွင်ႈယႂ်ႇတွၼ်ႈတႃႇသဵၼ်ႈလိူတ်ႈ ဢၼ်ပၼ်ႁႅင်းႁႂ်ႈၸိူဝ်ႉၽၼ်းယႂ်ႇတူဝ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

သင်ဢမ်ႇပႃးပရူဝ်ႇတဵင်းၸိုင် ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၽူႈၸၢႆးၼႆႉ ဢမ်ႇပဵၼ်ၽၢင်ႁၢင်ႈယဝ်ႉတူဝ်ႈလႆႈ၊ ယဝ်ႉၵေႃႈ တေလုလႅဝ်ၵႂႃႇပႅတ်ႈၼႂ်းတူဝ် ႁင်းမၼ်းၵူၺ်းယဝ်ႉ။

ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇပၢႆးသၢႆႊၶဝ် မုင်ႈမွင်းဝႃႈ ၶဝ်တေႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးလႆႈ လွၵ်းလၢႆးဢၼ်တေၵႂႃႇႁႄႉႁၢမ်ႈပႅတ်ႈလွင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ၸိူဝ်ႉၽၼ်းၽူႈၸၢႆးၼၼ်ႉယူႇၼႆယဝ်ႉ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ လွၵ်းလၢႆးဢၼ်ၼႆႉ တေပဵၼ်လွၵ်းလၢႆး ဢၼ်ဢမ်ႇမီးၽေးၶဵၼ်တုမ်ႉတိူဝ်ႉၼႂ်းတူဝ်သင် ၼႆယဝ်ႉ။

ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၵေႃႉၼိုင်ႈ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈ ၻွၵ်ႇတိူဝ်ႇလီး သမိတ်ႉ ၼၼ်ႉဝႃႈ ‘‘သင်ၸိူဝ်ႉႁဝ်းႁႃလႆႈ လွၵ်းလၢႆးဢၼ်တေၶဝ်ႈၵႂႃႇႁႄႉႁၢမ်ႈလႆႈ သဵၼ်ႈၸိူဝ်ႉၽၼ်းဢၼ်ၼႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇဢၼ်ႁဝ်းၸၢမ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉတႄႉ ႁဝ်းတေၸၢင်ႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးလႆႈ ယႃႈယႃႇႁၢမ်ႈသၼ်ႇထေႇ ဢၼ်ဢမ်ႇၵဵဝ်ႇၵပ်းထၢတ်ႈႁေႃႇမူၼ်းယဝ်ႉ’’ၼႆယဝ်ႉ။

‘‘ဢၼ်ပိူင်လူင်မၼ်းတႄႉ ၼမ်ႉတွၼ်းယႃႈယႃဢၼ်ၼႆႉ တေဢမ်ႇၸၢင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉလွင်ႈသင်။ ၵွပ်ႈသင်ၼႆ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ Katnal1 ၼႆႉ မီးၽွၼ်းပၢင်ႈလႆႈၼိူဝ်သဵၼ်ႈလိူတ်ႈၸိူဝ်ႉၽၼ်း ဝၢႆးသေမၼ်းယႂ်ႇတူဝ်ႈယဝ်ႉၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ယွၼ်ႉၼႆ မၼ်းတေဢမ်ႇၸၢင်ႈၵႂႃႇပဵၼ်လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ သဵၼ်ႈလိူတ်ႈၸိူဝ်ႉၽၼ်း ဢၼ်ၸင်ႇတိုၵ်ႉႁူၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈမႃးၼၼ်ႉလႄႈတင်း ႁႅင်းႁူၼ်ႈၸိူဝ်ႉၽၼ်းလႆႈ။

မၼ်းလၢတ်ႈဝႃႈ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈပရူဝ်ႇတဵင်းၼႆႉ ယူႇၼႂ်းသဵၼ်ႈလိူတ်ႈဝႆႉလႄႈ တႃႇတေယိူင်းၸူးမၼ်းၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇငၢႆႈငၢႆႈ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ႁဝ်းတေႁႃႁၼ်လႆႈ ထၢတ်ႈဢၼ်ႁဵၼ်းၵၢၼ်ၸွမ်းၵၼ်တင်းပရူဝ်ႇတဵင်း ဢၼ်တေယိူင်းၸူးလႆႈငၢႆႈလိူဝ်ၼႆႉယူႇ ၼႆယဝ်ႉ။



ယိူင်းမၢႆယၢပ်ႇယၢၵ်ႈလူင်

ၻွၵ်ႇတိူဝ်ႇဢႄးလၢၼ်ႇ ပႅၵ်ႇသီႇ ဢၼ်ပဵၼ်ၶူးသွၼ်လူင်ပၢႆးမၼုသ်သတီႈၸၼ်ႉၸွမ် Sheffield ၼၼ်ႉဝႃႈ ယႃႈယႃႁၢမ်ႈသၼ်ႇထေႇ တွၼ်ႈတႃႇၽူႈၸၢႆးၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်လူဝ်ႇဢၼ်ၼိုင်ႈၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼႆႉ လွင်ႈၼႆႉပဵၼ်ယိူင်းမၢႆယၢပ်ႇၽိုတ်ႇလူင် ဢၼ်ၶူၼ်ႉၶႂႃႉမႃး တင်းလၢႆလၢႆပီၼၼ်ႉဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။

လိူဝ်ၼၼ်ႉ မၼ်းသမ်ႉဝႃႈ လွင်ႈယႃႈယႃႁၢမ်ႈသၼ်ႇထေႇ တွၼ်ႈတႃႇၽူႈၸၢႆးၼႆႉ ၸိူဝ်ႉၽၼ်းႁိုဝ် ဢမ်ႇၼၼ် သဵၼ်ႈလိူဝ်ႈၸိူဝ်ႉၽၼ်းမီးၼႂ်းၶႆႇႁမ်ၽူႈၸၢႆး ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈၸိူဝ်ႉၽၼ်းႁုၼ်ႈမုၼ်းၼၼ်ႉႁိုဝ်ၼႆ မေႃႇလီႇၶျူး ဢၼ်ႁဝ်းတေယိူင်းၸူးၼၼ်ႉ လူဝ်ႇလႆႈတႅတ်ႈၼႅတ်ႈၼႄႉၼွၼ်းလီတႄႉတႄႉယဝ်ႉ။ သင်ဢမ်ႇၼၼ်ၸိုင် တေၸၢင်ႈႁဵတ်းပၼ်ၽွၼ်းႁၢႆႉၼႂ်းတူဝ်လႄႈ တေၸၢင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉသဵၼ်ႈလိူတ်ႈလႄႈထိတ်ႉသျူႈၼႂ်းတူဝ်သေ ၸၢင်ႈပၼ်ၽေးၶဵၼ်ယဝ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။

‘‘ၵူၺ်းၵႃႈ သဵၼ်ၸိူဝ်ႉၽၼ်ႉ ဢၼ်ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉတီႈဝဵင်းဢီႇၻိၼ်ႇပရႃၶဝ်ႁႃထူပ်းၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်လွင်ႈတိုၼ်ႇတဵၼ်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈသေ တေပဵၼ်လႆႈလွၵ်းလၢႆးမႂ်ႇ ဢၼ်တေႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးလႆႈ ယႃႈယႃႁႄႉသၼ်ႇထေႇတွၼ်ႈတႃႇၽူႈၸၢႆးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼႆႉဢမ်ႇၵႃး မၼ်းယင်းပိူင်းပၼ်သၢႆလႅင်းႁဝ်းၶႃႈ ၼိူဝ်လွင်ႈတၢင်း ၽူႈၸၢႆးၵမ်ႈၽွင်ႈလႆႈပဵၼ်မၼ် လႄႈ လွင်ႈတၢင်းဢၼ် ၼမ်ႉၸိူဝ်ႉၽူႈၸၢႆးၵမ်ႈၽွင်ႈ ဢမ်ႇႁဵၼ်းၵၢၼ်ၸွမ်းၼင်ႇၾိင်ႈပိူင်မၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။’’



ပီႈၸၢႆးလူင်

ၼႃႈၸေႃးလႄႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ

ၶေႃႈပၼ်ၾၢင်ႉ ၼိူဝ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလဵၼ်ႈၶွမ်းလႄႈ တူၺ်းထီးဝီး

ပေႃးတေဢဝ် မေႃယႃပၢႆးၸႂ်ၶဝ်ဝႃႈၸိုင် ၸိူဝ်းပဵၼ်ပေႃႈမႄႈ ထုၵ်ႇလီႁၢမ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၼိူဝ်လွင်ႈလဵၼ်ႈၵဵမ်းၶွမ်ႇပျူႇတိူဝ်ႇလႄႈ တူၺ်းထီးဝီး လူၼ်ႉလူၼ်ႉလိူဝ်လိူဝ်ယဝ်ႉ။

ၻွၵ်ႇတိူဝ်ႇ ဢႃႈရိၵ်ႉ သိၵ်ႉၵမႅၼ်းဝႃႈ လွင်ႈတူၺ်းၼႃႈၸေႃးၼႆႉ မိူၼ်ၵၼ်တင်းလွင်ႈၵိၼ်ၵိူဝ်လႄႈ ၵိၼ်လဝ်ႈယဝ်ႉ။ လူဝ်ႇလႆႈမီးၶွပ်ႇမီးလႅၼ်မၼ်း၊ လူဝ်ႇလႆႈႁူႉမိူဝ်ႈလူဝ်ႇၽႃႈလူဝ်ႇပေႃးမၼ်းယဝ်ႉ။

မၼ်းဝႃႈ လွင်ႈၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်ပေႃႈမႄႈ လူဝ်ႇလႆႈမီးၵၢၼ်ၵုမ်းထိင်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇယဝ်ႉ၊ သင်ဢမ်ႇၼၼ်ၸိုင် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တေမိူၼ်ၵၼ်တင်း လႆႈထုၵ်ႇဝႆႉပိုၼ်ႉဝႆႉပႅတ်ႈ ဢမ်ႇမီးၵူၼ်းတူၺ်းလူၶဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။

ၻွၵ်ႇတိူဝ်ႇ သိၵ်ႉၵမႅၼ်းဝႃႈ ၶၢဝ်းယၢမ်းဢၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ် ၸႂ်ႉတိုဝ်းၵၼ်ယူႇတီႈပၢၵ်ႇၼႃႈၸေႃးၼႆႉ ၼမ်လိူဝ်မႃးတိၵ်းတိၵ်းယဝ်ႉ၊ ပေႃးမႃးၽတ်ႉၽဵင်ႇၵၼ်ၸိုင် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ တီႈႁိူၼ်းၶဝ် ၵမ်ႈပႃႈၼမ် မီးၼႃႈၸေႃးႁႃႈဢၼ်ယဝ်ႉ။ မၢင်ပွၵ်ႈမႃး ၶဝ်ယင်းတူၺ်းၼႃႈၸေႃးသွင်ဢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ်ၵၼ်ၵွၼ်ႇ၊ မိူၼ်ၼင်ႇဝႃႈ ၶိူင်ႈလၢတ်ႈမိုဝ်း (mobile phone) ၵေႃႈ ၸႂ်ႉတိုဝ်းယူႇ ထီးဝီးၵေႃႈတူၺ်းယူႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။

လွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းႁဵတ်းႁႂ်ႈၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင် လႄႈ ၵၢၼ်လဵၼ်ႈႁႅင်းတူဝ် ယူပ်ႈယွမ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ပေႃးၸိူင်ႉၼၼ်ၸိုင် မၼ်းမီးလွင်ႈၵွင်ႉၵၢႆႇၵၼ်တင်း တၢင်းပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း 2 လႄႈ တၢင်းပဵၼ်မၢၵ်ႇႁူဝ်ၸႂ်ယူႇယဝ်ႉ။

ယဝ်ႉၵေႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ယင်းတိုၵ်ႉပဵၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်းဢွၵ်းဢေႃႁုၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇလႄႈ လွင်ႈတူၺ်းၼႃႈၸေႃးလူၼ်ႉလိူဝ်ၸိူင်ႉၼႆၼႆႉ တေၸၢင်ႈပၼ်တၢင်းတုမ်ႉတိူဝ်ႉ ပိူင်ၽွတ်ႈဢွၵ်းဢေႃၵေႃႈပဵၼ်လႆႈယဝ်ႉ။

မေႃပၢႆးသၢႆၶဝ် ၸႅတ်ႈထတ်းသၶႅၼ်ႇ (scan) တူၺ်း လႆႈႁၼ်ဝႃႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်လဵၼ်ႈၵဵမ်းလႄႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်ဢမ်ႇလဵၼ်ႈၵဵမ်းၼၼ်ႉ ဢွၵ်းဢေႃၶဝ် မီးလွၵ်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်ဝႆႉ ၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ လဵၼ်ႈၵဵမ်းၼႆႉ မၼ်းႁဵတ်းႁႂ်ႈဢွၵ်ႇဢေႃၵူၼ်းႁဝ်း ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵႂႃႇၸိူင်ႉၼၼ်ႁိုဝ် ဢမ်ႇၼၼ် ၵူၼ်းဢၼ်မီးဢွၵ်းဢေႃၸိူင်ႉၼၼ်ၼၼ်ႉ မီးၸႂ်ၶႆႈလဵၼ်ႈၵဵမ်းႁိုဝ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ ၶဝ်းယင်းပႆႇၸီႉၸမ်ႈလႆႈ။

ပေႃးဢဝ် ၻွၵ်ႇတိူဝ်ႇသိၵ်ႉၵမႅၼ်းဝႃႈတႄႉ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢႃႇယုသၢမ်ၶူပ်ႇလူင်းတႂ်ႈၼႆႉ လူဝ်ႇလႆႈမီးလွင်ႈတူၺ်းၼႃႈၸေႃးဢိတ်းဢီႈၵူၺ်း၊ ဢမ်ႇၼၼ် ယင်းဢမ်ႇလီမီးသေဢိတ်းၼႆယဝ်ႉ။ လုၵ်ဢွၼ်ႇၸိူဝ်းဢႃႇယု သၢမ်ၶူပ်ႇ တေႃႇထိုင်ၸဵတ်းၶူပ်ႇၼႆႉ ၼိုင်ႈဝၼ်းꧦၼႆႉ လီတူၺ်းၼႃႈၸေႃး တၢင်းႁိုင်မွၵ်ႈ ၸူဝ်ႈမူင်းၶိုင်ႈၵူၺ်း၊ ႁၢၼ်ႉၼႆႉ တေႃႇပေႃးထိုင်ဢႃႇယု 18 ၶူပ်ႇၼႆႉ ၼိုင်ႈဝၼ်းꧦ လီလႆႈတူၺ်းၼႃႈၸေႃး မွၵ်ႉ သွင်ၸူဝ်ႈမွင်းၶိုင်ႈၵူၺ်း ၼႆယဝ်ႉ။

ၽွင်းၶဵဝ်ပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းမိူင်း ဢၼ်ၸိုဝ်ႈၻႅၼ်ႇၼီႇယိူဝ်ႇ ဢႅပ်ႉပွတ်ႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ယင်းလၢတ်ႈႁႂ်ႈ ၸိူဝ်းပဵၼ်ပေႃႈမႄႈၼၼ်ႉ ယွမ်းလူင်းပႅတ်ႈၶၢဝ်းယၢမ်းဢၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်တူၺ်းထီးဝီးလႄႈ လဵၼ်ႈၶွမ်းၼႆယဝ်ႉ။ မၼ်းၼၢင်းဝႃႈ‘‘ ပေႃးဝႃႈထိုင်မႃး မိူဝ်ႈပီ 2025 ၼႆႉ ၵူၼ်းၸၢႆးမွၵ်ႉၶိုင်ႈၼိုင်ႈလႄႈ ၽူႈယိင်းမွၵ်ႈသၢမ်ပုၼ်ႈၼႆႉ တေၸၢင်ႈပဵၼ်မႃးလႆး တၢင်းပဵၼ်ပီးလူၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပိူဝ်ႈၼႆ ႁဝ်းလူဝ်ႇလႆႈၸွႆႈထႅမ်ၸိူဝ်းပဵၼ်ပေႃႈမႄႈ ႁႂ်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈၸွမ်း လွၵ်းလၢႆးဢၼ်ထုၵ်ႇမႅၼ်ႈမၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ’’ ၼႆယဝ်ႉ။

ထႃႇၼပၢႆးယူႇလီၶဝ်ဝႃႈ ‘‘ၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင်ၽၢႆႇတူဝ်ၼႆႉ ပၼ်လႆႈၽွၼ်းလီၼမ်တႄႉတႄႉယဝ်ႉ - လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵူႈၵေႃႉၼႆႉ လီလႆႈမီးၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင်လဵၼ်ႈႁႅင်းယဝ်ႉ’’

ယဝ်ႉၵေႃႈ မၼ်းယင်းဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁႃႈၶူပ်ႇလူင်းပႃႈတႂ်ႈၼႆႉ လီလႆႈမီးၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင် ၵႃႈၼင်ႇပဵၼ်လႆႈ ၼႆယဝ်ႉ။

ယဵဝ်ႈဝၢၼ်

ၵႂၢမ်းၼမ်း

ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်လူင်မဵဝ်းၼိုင်ႈ ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈထၢတ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်ၼႂ်းလိူတ်ႈၵူၼ်း သုင်ပူၼ်ႉတီႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တၢင်းပဵၼ်ဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ဢၼ် ၸပ်းၵူၼ်းပဵၼ်ဝႆႉတင်းၸၢတ်ႈတင်းပၢၼ် ၼႆၵေႃႈ ဝႃႈလႆႈယဝ်ႉ။

ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ၼႆႉ မီးယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း1 လႄႈ ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း2 ၼႆသေ မီးသွင်မဵဝ်းယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈပီ 2010 ၼၼ်ႉ ၼႂ်းမိူင်းဢိင်ႇၵလၢၼ်ႇမိူင်းလဵဝ်ၵူၺ်း ၵူၼ်းပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ် ဢၼ်ယႃႇယု 16 လႄႈၽၢႆႇၼိူဝ် 16 မီးမွၵ်ႈ 3.1 လၢၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးထိုင်ပီ 2030 မႃးၸိုင် ႁူဝ်ၼပ်ႉဢၼ်ၼႆႉ လႅပ်ႈတေထိုင်ၵႂႃႇလႆႈ မွၵ်ႈ 4.6 လၢၼ်ႉယူႇ။ ၼႂ်းၵႃႈ ၵူၼ်းပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မွၵ်ႈ 90% ၼႆႉ ပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း2 ယဝ်ႉ။

ပေႃးဢဝ်ဢၼ် မုၵ်ႉၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်လီ တႃႇယူတ်းယႃယဵဝ်ႈဝၢၼ် တီႈမိူင်းဢိင်ႇၵလၢၼ်ႇလၢမ်းၶၢတ်ႈၼၼ်ႉဝႃႈၸိုင် ၵူၼ်းမိူင်းဢိင်ႇၵလၢၼ်ႇ မွၵ်ႈ 850,000 ၵေႃႉၼႆႉ ယင်းပႆႇႁူႉဝႃႈတူဝ်ၵဝ်ႇမီးယဵဝ်ႈဝၢၼ် ၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၸိူဝ်းထၢတ်ႈၵိူဝ်/ဝၢၼ်ၼႂ်းလိူတ်ႈ သုင်ပူၼ်ႉပၵ်ႉၵတိၼၼ်ႉ မီးၼမ်သေတႃႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈပႆႇသုင်ပူၼ်ႉတီႈၼႃႇဢႃးလႃးလႄႈ ပႆႇၸၢင်ႈၵူတ်ႇထတ်းလၢတ်ႈလႆႈဝႃႈ ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်။ လွင်ႈၼႆႉ မၢင်ပွၵ်ႈပွၵ်ႈၸိုင် လၢတ်ႈလႆႈဝႃႈ ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ပဵၼ်လူင်ႈၼႃႈယဵဝ်ႈဝၢၼ် ၼႆၵေႃႈလႆႈယဝ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ထၢတ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်ၼႂ်းလိူတ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ သုင်ပူၼ်ႉပၵ်ႉၵတိၸိုင် တိုဝ်ႉတၢင်းတႃႇတေပဵၼ်မႃး တၢင်းပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၼမ်ၶိုၼ်ႈမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼႆ လွင်ႈဢၼ်လႆႈႁူႉဝႆႉထႃႈလူင်ႈၼႃႈၼႆႉ လမ်ႇလွင်ႈဝႆႉတႄႉတႄႉ၊ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ပွႆႇပိၼ်ႉပွႆႇပႅတ်ႈဝႆႉႁဵတ်းၼႆသေ ဢမ်ႇယူတ်းယႃမၼ်းၸိုင် ၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈသၢႆငၢႆတၢင်းပဵၼ် ႁၢႆႉၸႃႉမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႈ။

လၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်

ၵမ်းၵမ်းတွင်ႉမႆႈၼမ်ႉ
ၵမ်းၵမ်းၶႆႈယဵဝ်ႈ (ၵမ်ႈပႃႈၼမ် မိူဝ်ႈၵၢင်ၶမ်ႈၵၢင်ၶိုၼ်း)
ႁိူဝ်ႉမွႆႈ
ၼမ်ႉၼၵ်းတူၵ်း၊ ၵၢမ်ႈၼိူဝ်ႈ (မၢၵ်ႇႁႅင်း) တူၵ်း
ၸွမ်းႁိမ်းႁွမ်း ဢင်ႇၵႃႇၽူႈယိင်းၽူႈၸၢႆး (ၵွႆးလႄႈႁီ) ၶူမ်း၊ သင်ပဵၼ်ၽူႈယိင်း ၸၢင်ႈတူၵ်းၶၢဝ်သေ ၶူမ်း
ႁွႆးၸဵပ်းမၢတ်ႇ ၼၢၼ်းႁၢႆ
တႃမူဝ်း (ပဵၼ်ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၵႅဝ်ႈတႃ (lens) ႁႅင်ႈ)
သင်ပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း1 ၸိုင် လၵ်ႉၶၼႃႇမၼ်း ၸၢင်ႈပေႃႇပဵၼ်မႃး ၼႂ်းၼိုင်ႈဝူင်ႈသိပ်းဝၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ သင်ပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း2 ၸမ်ႉ လၵ်ႉၶၼႃႇမၼ်း ဢမ်ႇပေႃးထၢင်ႇၸႅင်ႈလီ၊ ၸၢင်ႈဢဝ်ၶၢဝ်းယၢမ်းႁူဝ်ပီမၼ်းသေ ၸင်ႇတေႁူႉႁၼ်လႆႈယဝ်ႉ။

ၵွပ်ႈသင် ပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်?

တပ်းဢွၼ်ႇ (pancreas) ႁဝ်းၼႆႉ မၼ်းႁဵတ်းဢွၵ်ႇပၼ် ထၢတ်ႈႁေႃႇမူၼ်းဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ဢိၼ်ႇသူႇလိၼ် (insulin) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢိၼ်ႇသူႇလိၼ်ႇၼႆႉသမ်ႉ မၼ်းၵုမ်းထိင်းပၼ် ထၢတ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ် ၼႂ်းလိူတ်ႈႁဝ်းယဝ်ႉ။

ဝၢႆးသေတၢင်းၵိၼ်ၼႂ်းထူင်ၶဝ်ႈႁဝ်း ယၢႆႈၵႂႃႇမူတ်းသေ မိူဝ်ႈလွၼ်ႉတၢင်းၵိၼ် ၶဝ်ႈၵႂႃႇၼႂ်းသၢႆလိူတ်ႈယဝ်ႉၼၼ်ႉ ဢိၼ်ႇသူႇလိၼ်ႇၼႆႉ မၼ်းၵဵပ်းဢဝ်ထၢတ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်သေ သူင်ႇပၼ်ၸူးသဵၼ်ႈသႄးလ် ၸွမ်းတူဝ်ႁဝ်းယဝ်ႉ။ ၵမ်းၼၼ်ႉသဵၼ်ႈသႄးလ်ႁဝ်း ၸင်ႇၶိုၼ်းဢဝ်ထၢတ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉလႅဝ်သေ ႁဵတ်းပဵၼ်မႃႇႁႅင်းယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ မိူဝ်ႈႁဝ်းမီးတၢင်းပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ၼၼ်ႉ တူဝ်ႁဝ်းဢမ်ႇၸၢင်ႈဢဝ်ထၢတ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ လႅဝ်သေ ႁဵတ်းပဵၼ်မႃႇႁႅင်းလႆႈ။ ဢၼ်ၼႆႉၸိုင် ပဵၼ်ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ဢိၼ်ႇသူႇလိၼ်ႇဢမ်ႇၵုမ်ႇထူၼ်ႈ၊ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ဢိၼ်ႇသူႇလိၼ်ႇ ဢၼ်တပ်းဢွၼ်ႇႁဝ်းႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ ဢမ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်လႆႈလီလီၼၼ်ႉယဝ်ႈ။

ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း1

ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း1 ၼႆႉ ပဵၼ်ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ လွၵ်းပိူင်ႁႄႉၵင်ႈၼႂ်းတူဝ်ႁဝ်း တိုၵ်းတေႃးလႄႈ ယႃႉလူႉသဵၼ်ႈသႄးလ် ဢၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇပၼ် ဢိၼ်ႇသူႇလိၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႈ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဢမ်ႇမီးဢိၼ်ႇသူႇလိၼ်ႇလႄႈ ထၢတ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်ၼႂ်းလိူတ်ႈႁဝ်းၵေႃႈ သုင်ၶိုၼ်ႈမႃးတိၵ်းတိၵ်းသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈဢင်ႇၵႃႇၼႂ်းတူဝ်ၶိင်းႁဝ်းလူႉလႅဝ်ယူႇယဝ်ႉ။

ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း1

ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း1 ၼႆႉ ပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ဢၼ်ဢိင်ၼိူဝ်ဢိၼ်ႇသူႇလိၼ်ႇ ၼႆၵေႃႈဝႃႈယဝ်ႉ။ ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း1 ၼႆႉ ဢသၢၵ်ႈဢႃႇယုတိုၵ်ႉလဵၵ်ႉ၊ ဢသၢၵ်ႈသိပ်းႁူၵ်း သိပ်းၸဵတ်းၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်လႆႈယဝ်ႉ။ ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း1 ၼႆႉ ဢမ်ႇပေႃးသူႈပဵၼ်ၵၼ်ၵႃႈႁိုဝ်။ ၵမ်ႈပႃႈၼမ်ၸိုင် ၼႂ်းၵႃႈၵူၼ်းမီးတၢင်းပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ၼၼ်ႉ မွၵ်ႈ 10% ၼႆႉၵူၺ်း ဢၼ်ပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း1။

သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း1 ၸိုင် လူဝ်ႇလႆႈသမ်းယႃႈယႃဢိၼ်ႇသူႇလိၼ် တင်းၸူဝ်ႈတင်းၸၢတ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႈ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ်ထၢတ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်ၼႂ်းလိူတ်ႈ တေၽဵင်ပဵင်း ပဵၼ်ပၵ်ႉၵတိၼၼ်ႉ လူဝ်ႇလႆႈၾၢင်ႉသတိ တၢင်းၵိၼ်တၢင်းသုင်းလႄႈ လၢႆးယူႇလၢႆးသဝ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လူဝ်ႇလႆႈၵိၼ်တၢင်းၵိၼ် ဢၼ်သၢင်ႇထုၵ်ႇလႄႈ လူဝ်ႇလႆႈလဵၼ်ႈဢဵၼ်ႁႅင်းပၼ် မၢၼ်ႇမၢၼ်ႇယူႇယဝ်ႉ။

ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း2

ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း2 ၼႆႉ ပဵၼ်ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ဢိၼ်ႇသူႇလိၼ်ႇဢမ်ႇၵုမ်ႇထူၼ်ႈ၊ ဢမ်ႇၼၼ် သဵၼ်ႈသႄးလ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်ၸွမ်းလႆႈဢိၼ်ႇသူႇလိၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႈ။ ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း2 ၼႆႉ ပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ် ဢၼ်ၵူၼ်းပဵၼ်ၵၼ်ၼမ်ၼၼ်ႉယဝ်ႈ။ ၼႂ်းၵႃႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်းပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ၼၼ်ႉ မွၵ်ႈ 90% ၼႆႉ ပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း2 ယဝ်ႉ။

သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း2 ၸိုင် ၸဝ်ႈၵဝ်ႇထုၵ်ႇလီ ၵုမ်းထိင်းႁႂ်ႈထၢတ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်ၼႂ်းလိူတ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၽဵင်ႇပဵင်း ပဵၼ်ပၵ်ႉၵတိ လူၺ်ႈ ၵိၼ်တၢင်းၵိၼ်ဢၼ်သၢင်ႇထုၵ်ႇ၊ လဵၼ်ႈဢဵၼ်ႁႅင်း လႄႈ ၵႆႉၵႆႉၸႅတ်ႈတူၺ်းထၢတ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်ၼႂ်းလိူတ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ တႃႇသေႇၼၼ်ႉယဝ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ပဵၼ်ၼႃႇႁႅင်းၸိုင် ထုၵ်ႇလီႁႃယူတ်းယႃယူႇယဝ်ႉ။ ၵမ်ႈပႃႈၼမ်တႄႉ တေမီးယႃႈယႃမဵတ်ႉ ပၼ်ၵိၼ်ယဝ်ႉ။

ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း2 ၼႆႉ မၢင်ပွၵ်ႈပွၵ်ႈမႃး ၵွင်ႉၵၢႆႇၵၼ်တင်း တၢင်းပဵၼ်ပီးလူၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယဵဝ်ႈဝၢၼ် ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈပီးလူၼ်ႉၼႆႉ လႆႈဝႃႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၵူၼ်းၵႄႇ ၼႆၵေႃႈဝႃႈလႆႈယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ ၵႆႉၵႆႉပဵၼ်မိူဝ်ႈ ဢႃႇယုႇႁဝ်းၵႄႇၶၢဝ်ႉမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႈ။

လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်းတူၺ်းသၢႆတႃ

ၽူႈမီးတၢင်းပဵၼ်ယဵဝ်ဝၢၼ်ၼၼ်ႉ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ယႃႇယု မီး 12 ၶူပ်ႇၶိုၼ်ႈၼိူဝ်ၸိုင် ထုၵ်ႇလီၵူတ်ႇထတ်းသၢႆတႃ ၼိုင်ႈပီၼိုင်ႈပွၵ်ႈယူႇယဝ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ မီးတၢင်းပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ၸိုင် ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈထၢတ်ႈၼမ်ႉ ယူပ်ႈယွမ်းလႄႈ ၵႅဝ်ႈတႃၵူၼ်းႁဝ်း ၸၢင်ႈႁႅင်ႈသေ ၸၢင်ႈတိူဝ်ႉၶိူၵ်ႈသၢႆတႃယူႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼႆ ထုၵ်ႇလီၵူတ်ႇထတ်းသၢႆတႃ ၼိုင်ႈပီၼိုင်ႈပွၵ်ႈယူႇယဝ်ႉ။

ယဵဝ်ႈဝၢၼ်မႄႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇပႃးတွင်ႉ

ၽူႈယိင်းၵမ်ႈၽွင်ႈ မိူဝ်ႈတိုၵ်ႉပႃးတွင်ႉၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဢိၼ်ႇသူႇလိၼ်ႇၼႂ်းတူဝ် ဢမ်ႇၵုမ်ႇထူၼ်ႈလႆႈလႄႈ ၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈ ထၢတ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်ၼႂ်းလိူတ်ႈ သုင်ပူၼ်ႉပၵ်ႉၵတိယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၼႆႉ ၶဝ်ႁွင်ႉဝႃႈ ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ၽူႈယိင်းၸပ်းတွင်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈ ၽူႈယိင်းၸပ်းတွင်ႉ 100 ၵေႃႉၼႆႉ ၸၢင်ႈပဵၼ်မွၵ်ႈ 18 ၵေႃႉၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

သင်ပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ် မဵဝ်း1 ဝႆႉယဝ်ႉၸိုင် လွင်ႈပႃးတွင်ႉၼႆႉ ၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈ သၢႆငၢႆယဵဝ်ႈဝၢၼ်ႁၢႆႉၸႃႉလိူဝ်ႈၵဝ်ႇယဝ်ႉ။ သၢႆငၢႆဢၼ်ၼႆႉ ယင်းၸၢင်ႈတိူၵ်ႉၶိူၵ်ႈပၢႆးယူႇလီ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢၼ်တိုၵ်ႉမီးၼႂ်းတွင်ႉၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼႆ လွင်ႈၵုမ်းထိင်း ထၢတ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်ၼႂ်းလိူတ်ႈ ႁႂ်ႈၽဵင်ႇပဵင်းၼႆႉ လမ်ႇလွင်ႈတႃႇၽူႈယိင်းပႃးတွင်ႉ တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈယူႇယဝ်ႉ။

ၵမ်ႈပႃႈၼမ် တၢင်းပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ၽူႈယိင်းၸပ်းတွင်ႉၼႆႉ ၸၢင်ႈပဵၼ်ၼႂ်းတွၼ်ႈသွင် ၶွင်ၵၢၼ်ၸပ်းတွင်ႉ (ဝူင်ႈထိ 14 ထိုင် ဝူင်ႈထိ 26) သေ ဝၢႆးသေၵိူတ်ႇလုၵ်ႈယဝ်ႉ ၸၢင်ႈၶိုၼ်းႁၢႆၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။

ၽူႈယိင်းဢၼ်မီးလိူတ်ႈဝၢၼ်မိူဝ်ႈပႃးတွင်ႉၼၼ်ႉ သင်ထဝ်ႈၵႄႇမႃးၸိုင် ၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈတၢင်းပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်မွၵ်ႈ 30% ယူႇယဝ်ႉ။



- ၼမ်ႉၶူင်း -

လၢႆးႁႄႉၵင်ႈ လွင်ႈၼွၼ်းၶူၼ်

လွင်ႈၼွၼ်းၶူၼ်ၼႆႉ ၵမ်ႉပႃႈၼမ် မီးလွင်ႈၵွင်ႇၵၢႆႇၵၼ်တင်း လၢႆးယူႇလၢႆးၵိၼ်ႁဝ်းယဝ်ႉ။ ၼင်ႇႁိုဝ်တေႁႂ်ႈလွင်ႈၼွၼ်းၶူၼ် လူတ်းယွမ်းၵႂႃႇလႆႈၼၼ်ႉ မီးလၢႆးငၢႆႈငႅမ်ႈမၼ်းယူႇ သီႇႁႃႈလၢႆး။

ယႃႇပေႁႂ်ႈၼမ်ႉၼၵ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၵ်းပူၼ်ႉလႄႈ ႁႂ်ႈဝႄႈတၢင်းၵိၼ်ဢၼ်ဢမ်ႇသၢင်ႇထုၵ်ႇ။ ၼမ်ႉၼၵ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉ ၼၵ်းပူၼ်ႉၵႂႃႇဢိတ်းဢီႈၵူၺ်းၵေႃႈ ၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼွၼ်းၶူၼ်ယဝ်ႉ။ ၵွၼ်ႈၼိူဝ်ႉမၼ်း ဢၼ်မီးႁိမ်းႁွမ်းၶေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈႁိပ်ႇလွတ်ႇလူမ်းထူၺ်ႈၸႂ်သေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈလူမ်းထူၺ်ႈၸႂ် ဢမ်ႇၶဝ်ႈဢွၵ်ႇလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႈ။
ထုၵ်ႇလီၼွၼ်းၶႅင်ႈၵႅင်း။ သင်ဝႃႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၼွၼ်းတၢၵ်ႇႁၢႆသေ လပ်းၸိုင် လိၼ်ႉ၊ ၵၢင်း လႄႈ ၵွၼ်ႈၼိူဝ်ႉလိူဝ်ဢၼ်မီးတႂ်ႈၵၢင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈယွၼ်ႇလူင်းၵႂႃႇသေယဝ်ႉ တဵင်ၺႃးလွတ်ႇလူမ်းထူၺ်ႈၸႂ်သေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈလူမ်းထူၺ်ႈၸႂ် ဢမ်ႇၶဝ်ႈဢွၵ်ႇလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႈ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼႆ သင်ၼွၼ်းၶႅင်ႈၵႅင်းၸိုင် ၸၢင်ႈႁႄႉၵင်ႈလႆႈလွင်ႈၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။
ဝႄႈလွင်ႈၵိၼ်လဝ်ႈ မိူဝ်ႈတေၼွၼ်း။ မိူဝ်ႈၽွင်းၼွၼ်းလပ်းၼၼ်ႉ လဝ်ႈၼႆႉ မၼ်းႁဵတ်းႁႂ်ႈဢဵၼ်လႄ ၼိူဝ်ႉၼင်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ယွၼ်ႇယၢၼ်းလိူဝ်သေၵဝ်ႇယဝ်ႉ။ လွင်ႈၼႆႉ ၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈဢဵၼ်ၶေႃးႁဝ်းယွၼ်ႇယၢၼ်းသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၼွၼ်းၶူၼ်ယဝ်ႉ။
တိုတ်းပႅတ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ယွမ်းလုတ်ႇလႅၼ်းယႃႈ။ ၵွၼ်းလႅၼ်းယႃႈၼႆႉ ၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူင်ၶူႈၼင်လႄႈ ၵူင်ၶေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵႂ်ႈမႃးလိူဝ်ၵဝ်ႇသေ မီးၶီႈမုၵ်ႈဢၢင်ႈဢၢၵ်ႇ ၼမ်ယဝ်ႉ။ သင်ၶီႈမုၵ်ႈလႄႈ ဢၢင်ႈဢၢၵ်ႇၼမ်ၸိုင် ၶူႈၼင်ၸၢင်ႈတၼ်သေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇၸၢင်ႈထူၺ်ႈၸႂ် တၢင်းႁူးၶူႈၼင်ၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ၵူင်ၶေႃးၵေႃႈ ဢမ်ႇမူတ်းသႂ်လီလႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ လွတ်ႇလူမ်းထူၺ်ႈၸႂ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၵပ်ႉၶိုၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႈ။
ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူင်ၶူႈၼင်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ပၢင်ႇၵူင်လီ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈသၢႆငၢႆသေဢၼ်ဢၼ် မိူၼ်ၼင်ႇ ၵိၼ်ၽိတ်းႁိုဝ်၊ မီးၶႆႈမီးၼၢဝ်ႁိုဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉသေဢၼ်ဢၼ်လႄႈ ၶူႈၼင်တၼ်ပေႃးၼႆၸိုင် ထုၵ်ႇလီၵိၼ်ယႃမဵတ်ႉ ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈၶူႈၼင်ၵူင်လီ၊ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ၸႂ်ႉတိုဝ်းယႃသိတ်ႇၵူင်ၶူႈၼင်ၸိူဝ်းယူႇယဝ်ႉ။
ၶိူင်ႈၶွင် ဢၼ်ႁႄႉၵင်ႈ လွင်ႈၼွၼ်းၶူၼ်

ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ မီးၶိူင်ႈၶွင် ဢၼ်ႁႄႉၵင်ႈလွင်ႈၼွၼ်းၶူၼ်ယဝ်ႉ။ မိူၼ်ၼင်ႇ ၽႃႈၸပ်းၶူႈၼင် ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈၶူႈၼင်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၵူင်လီ မိူဝ်ႈၽွင်းၼွၼ်းလပ်း၊ ယႃသိတ်ႇၵူင်ၶေႃး၊ ၶိူင်ႈႁႄႉၵၢင်း ဢၼ်ႁဵတ်း ယႃႇႁႂ်ႈၵၢင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇလူင်း မိူဝ်ႈၽွင်းၼွၼ်းလပ်းၸိူဝ်းၼႆႉ မီးၶၢႆ ၼႂ်းလၢၼ်ႉၶၢႆယႃယဝ်ႉ။

ၵၢၼ်ၽႃႇတတ်း

ၵၢၼ်ၽႃႇတတ်းၵေႃႈ ၸၢင်ႈယူတ်းယႃလႆႈ လွင်ႈၼွၼ်းၶူၼ်ယဝ်ႉ။ မိူၼ်ၼင်ႇၽႃႇတတ်းသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈဢႃႇၻီႇၼွႆႉၻ်ၵႂၢင်ႈၶိုၼ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ၼၼ်ႉယဝ်ႈ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ လွင်ႈၼွၼ်းၶူၼ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ၼိူဝ်ႉႁိူၵ်ႇၼႂ်းပၢၵ်ႇၽၢႆႇၼိူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ယၢၼ်းၸိုင် ၸႂ်ႉတိုဝ်းထၢတ်ႈရေႇတီႇယူဝ်ႇၾႆးၾႃႉသေ ႁဵတ်းပၼ်ၼိူဝ်ႉႁိူၵ်ႇ ႁႂ်ႈၶဵင်ႈလီၶိုၼ်းၵေႃႈလႆႈ ၼႆယဝ်ႉ။

-- ၼမ်ႉၶူင်း -